Wdrażanie AI w firmie. Jak robić to odpowiedzialnie?

AI w firmach a prawo – największe pułapki czyhające na przedsiębiorców

Sztuczna inteligencja to jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi nowych technologii, która znajduje szerokie zastosowanie w niemal wszystkich dziedzinach biznesu. Jednak wraz z jej ekspansją rośnie także liczba potencjalnych zagrożeń dla firm oraz pracowników i pracodawców, z istnienia których ludzkość dopiero zaczyna zdawać sobie sprawę.

Pierwsza kategoria to problemy na styku prawa i ludzkiej natury. Dr Paula Skrzypecka, starsza prawniczka w kancelarii Creativa Legal, na co dzień zajmująca się ochroną danych osobowych oraz prawnymi aspektami cyberbezpieczeństwa i nowych technologii, wyróżnia w rozmowie z Digitized cztery rodzaje takich zagrożeń.

– Po pierwsze, zadając pytania sztucznej inteligencji należy unikać ujawniania jakichkolwiek tajemnic i poufnych informacji handlowych. Zazwyczaj firmy zawierają między sobą umowy o zachowaniu poufności, więc nawet z pozoru niegroźny prompt mający wesprzeć pracownika np. w tworzeniu oferty może stanowić przypadek nieuprawnionego ujawnienia poufnych danych – tłumaczy.

Przykładów z życia nie trzeba szukać daleko. Tylko na początku 2023 r. odnotowano trzy osobne przypadki, w których pracownicy Samsunga nieintencjonalnie ujawnili sekrety spółki, wprowadzając proste zapytania do ChatuGPT. Sprawy dotyczyły optymalizacji i weryfikacji poufnego kodu źródłowego oraz przekształcenia nagrania z wewnętrznego spotkania w notatki tekstowe. W następstwie wycieku powyższych informacji firma z początkiem maja zdecydowała o wprowadzeniu tymczasowego zakazu używania narzędzi opartych na generatywnej sztucznej inteligencji na urządzeniach służbowych.

– Korzystanie z treści tworzonych przez AI (tekstów, grafik, kodów źródłowych itp.) może także naruszać prawa autorskie, a odpowiedzialność za te naruszenia zawsze będzie obciążać tego, kto się taką treścią posługuje – dodaje ekspertka.

Tu koronnym przykładem jest firma OpenAI, której pod koniec czerwca 2023 r. wytoczono kilka pozwów, w tym także zbiorowych. Twórcom popularnego ChatuGPT zarzuca się m.in. naruszenie prywatności oraz praw autorskich i wizerunkowych milionów użytkowników internetu, a także przypadki skrajnej dezinformacji.

Zdaniem Skrzypeckiej nie można jednak zapominać także dwóch pozostałych czynnikach: częstsze wykorzystanie AI w firmach wiąże się ze zwiększonym ryzykiem cyberataków na ich zasoby, a także, a może przede wszystkim – o samym czynniku ludzkim.

– W końcu odbiorcy usług, klienci, pacjenci – wszyscy, którzy są adresatami usług lub produktów, zawsze w pewnym zakresie będą poszukiwać kontaktu z człowiekiem. I będą gotowi za to zapłacić. Relacja i zaufanie mogą być w tym kontekście także wartością biznesową – przekonuje ekspertka.

AI w firmach – jak chronić prawa pracowników przed sztuczną inteligencją?

Potencjalne problemy prawne są jednak zaledwie wierzchołkiem góry lodowej w procesie wdrażania sztucznej inteligencji do firm. Osobnym zagadnieniem jest bowiem interakcja narzędzi opartych na AI z pracownikami i coraz częstsze doniesienia o przypadkach dyskryminacji ludzi przez maszynę. Przykładowo raporty UNESCO The effects of AI on the working lives of women oraz Artificial intelligence and gender equality już teraz jako główny problem wskazują aktywne wykluczanie kobiet z możliwości udziału w procesach rekrutacyjnych na wyższe, lepiej płatne stanowiska.

Z kolei najnowsze badanie GPT detectors are biased against non-native English writers autorstwa grupy naukowców i naukowczyń z Uniwersytetu Stanforda wykazało, że generatywne modele językowe na czele z Chatem GPT – o, ironio! – uznają za wytwór sztucznej inteligencji przytłaczającą większość podań o pracę stworzonych przez osoby, dla których angielski nie jest językiem ojczystym. W efekcie mogą prowadzić do fałszywych oskarżeń o plagiat i poważnych problemów na ścieżce zawodowej lub edukacyjnej.

Jak więc w praktyce wprowadzać rozwiązania i narzędzia oparte na sztucznej inteligencji do codziennej działalności organizacji? I jak przygotować się na nadchodzące obostrzenia w ramach unijnej ustawy AI Act?

– Należy przede wszystkim pamiętać o tym, jakie założenia leżą u podstaw AI Act i od początku swojej drogi myśleć o tym, w jaki sposób im sprostać. Zwłaszcza chodzi tu o obowiązki w zakresie transparentności, analizy ryzyka i dbałości o ochronę danych osobowych. Warto wziąć pod uwagę także szerszą perspektywę tj. czy i w jaki sposób dany produkt może zostać wykorzystany wbrew pierwotnym zamierzeniom. I nie chodzi tu wcale o zaprzestanie prac nad jego rozwojem, a raczej o świadomy biznes – podsumowuje ekspertka.

AI w firmie – 13 zasad odpowiedzialnego biznesu

Dla osób poszukujących przełożenia prawa na konkretne działania biznesowe serwis Harvard Businnes Review przygotował trzynaście zwięzłych zasad odpowiedzialnego wdrażania AI w firmie. Zasady te stanowią połączenie ram etycznych instytucji takich jak National Science Foundation oraz wymogów prawnych związanych z monitorowaniem pracowników i prywatnością danych zawartych m.in. w ustawie o ochronie prywatności w komunikacji elektronicznej.

Dr Paula Skrzypecka: – Wdrażanie rozwiązań opartych na AI to przede wszystkim nowe sposoby monitorowania, kontrolowania i profilowania pracowników. To z kolei stwarza ryzyko naruszenia ich dóbr osobistych i prywatności. Jednocześnie musimy pamiętać, że nawet jeśli dane procesy oceny czy monitorowania kariery pracowników będą oparte na ich zgodzie, to ta zgoda w relacjach pracodawca-pracownik (czyli z gruntu nierównoważnych, w których pracodawca zawsze działa z „pozycji siły”) może być dobrowolna tylko pozornie.

I choć w z natury zhierarchizowanych strukturach korporacyjnych nie sposób w pełni wyeliminować wspomnianego przez Skrzypecką braku równowagi, to jednak firmy dysponują narzędziami, które mogą zminimalizować jego wpływ. Poniższe zasady to odzwierciedlają, a jednocześnie pomagają firmom zachować konkurencyjność na rynku i unikać negatywnych skutków prawnych wdrażania narzędzi opartych na AI. Zasady te to:

• Uzyskanie świadomej zgody ze strony pracowników na udział w procedurach opartych na sztucznej inteligencji.
• Jasne sformułowanie i dostosowanie celów, ryzyka i korzyści płynących z korzystania z AI z punktu widzenia pracodawcy i pracowników.
• Możliwość dołączenia do programów opartych na AI bez poczucia przymusu oraz możliwość wycofania się z programów bez żadnych negatywnych konsekwencji i wyjaśnień.
• Przejrzystość komunikowania faktu interakcji z narzędziem opartym na AI.
• Szczegółowe wyjaśnianie tego, na jakiej podstawie systemy sztucznej inteligencji podejmują decyzje i działania, zwłaszcza odnośnie do grup podatnych na dyskryminację.
• Regularne szkolenia pracowników z zakresu bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z narzędzi opartych na AI.
• Monitorowanie zdrowia i dobrego samopoczucia pracowników podczas interakcji z AI oraz minimalizowanie szkód i negatywnych zjawisk wynikających z tego kontaktu.
• Jasne określanie tego, jakie dane będzie wykorzystywać AI i jakie kroki zostały/zostaną podjęte, by zminimalizować wszelkie zagrożenia.
• Ujawnianie wszystkich zamiarów udostępnienia danych osobowych pracowników – także zewnętrznym podmiotom.
• Określenie protokołów zachowania prywatności i bezpiecznego przechowywania danych pracowników oraz kroków, jakie zostaną podjęte w przypadku naruszenia prywatności.
• Ujawnienie wszystkich podmiotów trzecich zaangażowanych w dostarczanie i utrzymywanie działania zasobów AI w firmie.
• Informowanie pracowników o zmianach w politykach gromadzenia danych, zarządzania danymi lub udostępniania danych, a także o wszelkich zmianach w zasobach AI lub relacjach z podmiotami zewnętrznymi.
• Wyrażanie stałego zobowiązania do przestrzegania wszystkich praw i przepisów związanych z danymi pracowników i korzystaniem ze sztucznej inteligencji.